آيينه تمام نماي خطبه متقين

مروري بر ويژگي هاي اخلاقي مرحوم آيةا... بهجت  
 

... تو آني که هنوز صداي گرم و ناله سوزناکت در گوش آنان که براي اقامه نماز به مسجد فاطميه مي آمدند، طنين انداز است.

تويي که هنوز يادگار باورهاي پاکت در دل مردم جوشان است.

تويي که هنوز رفتنت را بر نمي تابم تا قلم را براي مويه هايش بر دل کاغذ به سماعي عاشقانه دعوت کنم.

بهجت عارفان! پرواز عارفانه ات نه تنها براي آنان که براي رسيدن به قله هاي ايمان در تکاپوي پيمودن راه تو بودند که براي همه ما که اندک شناختي از قلب تپنده ات داشتيم، ناباورانه بود...

و امروز هفت روز از هجرت عزيزي گذشت که باورش براي همه ما سخت است و دردش بر سينه غمديده مان سنگيني مي کند.

هفت روز است که ديگر صداي گامهاي خاشعانه ات در کوچه پس کوچه هاي «باجک» به گوش نمي رسد و ديوارهاي مسجد فاطميه ناله هاي حزن انگيزت را زمزمه نمي کند...

و چه زود گذشت...

هفتمين روز درگذشت مرحوم آيةا... بهجت(ره) بهانه اي شد تا براي تجليل از زحمات علمي و يادآوري مقامات معنوي آن مرجع عاليقدر تشيع در محضر حضرت آيةا... سيد عزالدين حسيني زنجاني، از مراجع عظام تقليد، حضور يابيم. ايشان در گفتگوي پيش رو به بيان برخي ويژگي هاي مرحوم آيةا... بهجت پرداخته است که در ادامه مي خوانيد...

● نام گفت و گو شونده: سيد عزالدين - زنجاني 

● منبع: روزنامه - قدس - تاريخ شمسی نشر 02/03/1388
 
 * آشنايي

حضرت آيةا... سيد عزالدين زنجاني درباره نحوه آشنايي خود با مرحومآيةا... بهجت مي گويد: آشنايي من با ايشان به زمان حضورآيةا... بروجردي در قم برمي گردد زماني که قم مرکز علم و فقاهت شد.

آيةا... بهجت پيش از آن در نجف تحصيل مي کرد و از شاگردان ممتاز مرحومآيةا... شيخ محمدحسين غروي اصفهاني- استاد مسلم فقه و اصول و فلسفه- بود.

* وضعيت تحصيلي

وي به وضعيت تحصيلي مرحومآيةا... بهجت اشاره کرده و مي افزايد: آن زمان آقاي بهجت بسيار جوان بود و حضور ايشان در کلاس درسآيةا... بروجردي تنها نشستن در کلاس نبود. ايشان حضور مبارکي در کلاس درس داشت چرا که طلبه ها در کلاس درس معمولاً به درس استاد اشکال وارد مي کنند و استاد هم خود را ملزم به پاسخگويي مي داند، بدين ترتيب در فضاي کلاس جو مباحثه پيش مي آيد، مرحوم آقاي بهجت چنين خصوصيتي داشت و باآيةا... بروجردي مباحثه مي کرد و آن مرحوم هم با دقت به اشکالات آقاي بهجت گوش مي کرد و با شوق و شعف به سؤالات پاسخ مي داد.

همانطور که مي دانيد آقاي بروجردي ضعف شنوايي داشتند و بسياري از شاگردان ايشان با صداي رسا اشکال مي کردند که برخي سؤالات بسيار ناشيانه بود اما زماني که آقاي بهجت اشکال مي کرد ايشان لاله گوش را به سمت آقاي بهجت مي گرفت تا صداي ايشان را بشنود و پاسخ بدهد.

مرحوم آقاي بهجت جزو معدود اشخاصي بود که در درس آقاي بروجردي صحبت مي کرد من الان ديگر نظير ايشان را به ياد ندارم. مرحومآيةا... بهجت طلبه اي بسيار با استعداد و با هوش بودند و به واسطه همين استعداد مورد توجه آقاي بروجردي بودند.

* آيينه تمام نماي خطبه متقين...

آيةا... زنجاني با اشاره به شاخصه هاي اخلاقي مرحوم آيةا... بهجت مي گويد: آيةا... بهجت در زهد و پارسايي مشمول مفهوم روايت «مقبوله عمر بن حنظله» مي شود که مي فرمايد؛ از فقها اگر افرادي باشند که دينشان را حفظ کرده باشند، با هواهاي نفساني مخالفت کنند و امر خداوند را اطاعت کنند بر مردم واجب است که از چنين فقيهي پيروي کنند. ايشان مصداق اين روايت بود.

اين مرجع تقليد با يادآوري خاطراتي از دوران جواني مرحومآيةا... بهجت تصريح مي کند: ايشان در زهد و پارسايي در همان جواني هم نمونه نداشت. گاهي اوقات چنان در خوردن و آشاميدن به خود- نه به اهل و عيال - سخت مي گرفت که مزاجش مشکل پيدا مي کرد و به همين دليل هم به من سفارش کردند که با ايشان در اين مورد صحبت کنم.

وي در ادامه مي افزايد: آقاي بهجت شاگرد اخلاق مرحوم آقاي قاضي بود که خود ايشان نمونه مسلم عرفا بود. آشنايي من با مرحوم قاضي به مطالبي برمي گردد که از پدرم مرحومآيةا... زنجاني شنيده ام. مرحوم آقاي بهجت ساخته درس آقاي قاضي بود. آقاي بهجت بسيار کم حرف بود تا از ايشان سؤالي نمي شد سخني نمي گفت. ايشان اصلاً اهل مقام درست کردن براي خودش نبود و هرچه برايش بود، چيزي بود که برايش پيش مي آمد نه اينکه خود در تقلاي درست کردن بربيايد.

آيةا... زنجاني با اشاره به خطبه متقين اميرالمؤمنين(ع)، مرحومآيةا... بهجت را مصداق اين روايت گهربار مولاي متقيان(ع) دانسته، اظهار مي دارد: اين خطبه را اميرالمؤمنين(ع)، در پاسخ به سؤال همام فرمودند که پس از چند بار درخواست ارايه شد و بعد از بيان صفات متقين پرسش کننده از دنيا رفت اين نشان دهنده اين است که صفات و ويژگي هاي متقين بسيار دقيق و مهم است و مرحوم آقاي بهجت نيز مصداق همين صفاتي که امام(ع) در وصف متقين مي فرمايد. علت اينکه آقاي بهجت را اسوه عارفان مي ناميدند نيز همين است.

امام(ع) در اين حديث در توصيف متقين مي فرمايند که آنان متواضعانه راه مي روند؛ شما در راه رفتن و گام برداشتن آن فقيد سعيد توجه کنيد که چگونه متواضعانه و خاشعانه گام بر مي داشت گويا که يک فرد عادي است و هيچ نظري در جلب توجه ديگران نداشت.

امام در ادامه مي فرمايد: شبها در حال نماز ايستاده اند و ذکر آخرت را دارند؛ مرحوم آقاي بهجت نيز اينگونه شخصيتي داشت و در نماز و شب زنده داري بسيار کوشا بود.

آيةا... زنجاني درباره ساير صفات ارزندهآيةا... بهجت مي گويد: ايشان در حال نماز همواره ديدگانش گريان بود و آن گريه عمدي و براي دنيا نبود بلکه از خوف خدا بود. به همين دليل محل اقامه نماز جماعت ايشان بسيار شلوغ بود.

وي ادامه مي دهد: همه کساني که صفات متقين را دارند، اينگونه اند. مرحوم علامه طباطبايي نيز چنين ويژگي هايي داشت و از مقام گريزان بود. به ياد دارم که در زمان حيات پدر و عمويم خدمت ايشان رسيديم در حالي که علامه در حال نماز بود ما سه نفر هم به ايشان اقتدا کرديم، ايشان متوجه شدند و با اشاره به ما فهماندند که نبايد اقتدا مي کرديم بعد از نماز با بي حالي گفت من را کشتيد خدا شما را حفظ کند اين چه کاري بود؟ اين نشان دهنده اين است که اينها دنبال مقام نبودند که يکي از صفات بارز متقين همين خصلت است.

وي بخشي از ارادت مردم به مرحوم آيةا... بهجت را نتيجه توصيه هاي معنوي ايشان مي داند و اظهار مي دارد: ايشان به واسطه توصيه هاي معنوي خود به مردم آخرت را براي آنان مجسم مي کرد و از جمله افرادي بود که ديدارش انسان را به ياد خدا مي انداخت.

* لزوم حضور چهره هاي معنوي

آيةا... زنجاني با اشاره به تأثير حضور چهره هاي معنوي در حوزه هاي علميه و جامعه تأکيد مي کند: حضور چهره هاي ارزنده اي که به لحاظ معنوي به رشد رسيده اند باعث رشد معنوي و اخلاقي طلاب جوان مي شود حضور ايشان براي حوزه هاي علميه و براي مردم نعمتي الهي بود.

وي در تبيين اين ديدگاه تأکيد مي کند: در زمان حکومت مصدق در مدرسه فيضيه بين چند طلبه جوان که از دهات به قم آمده بودند- و به نوعي مي شود گفت تربيت نشده بودند- دعوايي پيش آمد، آيةا... محمدتقي خوانساري شاهد ماجرا بودند. اين زماني بود که مصدق بنا به مصالحي از کمونيستها حمايت مي کرد و اين اختلاف به روزنامه کشيده شد يادم هست يک روحاني منبري اين ماجرا را به طلبه ها هشدار مي داد که آقايان ماجراي اختلاف شما آفتابي شد در چنين شرايطي و براي تربيت نسلي که خود قرار است مربي جامعه باشند حضور اشخاصي چونآيةا... بهجت ضروري بود.

در آن زمان مرحومآيةا... صدر که از مراجع ثلاث قم بودند به ملاقات مرحوم پدرم که به تازگي از نجف هجرت کرده بودند آمد و پدرم که ماجرا را از زبان من شنيده بودند به ايشان گلايه کرد که اين طلبه اي که از دهات آمده چرا نبايد درس اخلاق ببيند و ساخته شود؟ پس تقصير آن دو طلبه نيست که با هم دعوا کردند مقصر ماييم که درس اخلاق نگفتيم. در آن ايام مرحوم امام خميني(ره) در فيضيه درس اخلاق مي گفتند.

* ميراث ماندگار بهجت عارفان

آيةا... سيد عزالدين زنجاني در پاسخ به اين پرسش که «وظيفه علما و طلاب حوزه هاي علميه در قبال ميراث ماندگار افرادي چون مرحومآيةا... بهجت چيست؟» مي گويد: مطالعه در حالات بزرگواراني مثل مرحوم آقاي بهجت اولاً؛ راه رفته اين بزرگواران را به طلاب جوان نشان مي دهد و ثانياً؛ راه ماندگاري ميراث فرهنگي اين عزيزان را فراهم مي سازد که آنان چه کردند که به اين مقام معنوي رسيدند؟ آنان به دنبال کسب مقامات دنيوي نبودند گرچه پيشامد آن و به قصد هدايت مردم اشکالي ندارد. اين براي طلبه اي که تازه درس را در حوزه شروع کرده خيلي مهم است.

وي درباره خصلتهاي عارفانه مرحومآيةا... بهجت تأکيد مي کند: عرفان ايشان ساخته اخلاقش بود. آقاي بهجت عارف به معناي صحيح کلمه و معنا بودند نه آنچه که برخي دراويش براي خود ساخته اند آن که عرفان نيست. مرحوم آقاي بهجت همان گونه که گفتم مصداق خطبه متقين امام علي(ع) بود که معناي واقعي عرفان در آن نهفته است.

مرجع تقليد شيعيان با تأکيد بر اينکه پيامهاي تسليتي که براي رحلت آية ا... بهجت از ناحيه علماي شيعه صادر شد نشان از جايگاه بالاي علمي و معنوي ايشان در بين مسلمانان داشت، مي افزايد: ساده زيستي و دوري ايشان از مناسبات دنيوي دليل اين احترامي است که همگان براي آن مرجع فقيد عالم تشيع قايلند.

آيةا... حسيني زنجاني حضور پر شور مردم در مراسم تشييع پيکر مطهر و مراسم ترحيم آن عالم رباني را دليل پيوند عميق مرجعيت و مردم دانسته و اظهار مي دارد: جامعه فرهنگي و هنري وظيفه سنگيني در قبال معرفي بيشتر اين شخصيت به مردم دارند. زندگي و توصيه هاي اخلاقي ايشان بايد با قلمي شيوا و رسا نوشته شود و در اختيار ديگران قرار گيرد.